Het Russische voetbal is een dystopisch toneelstuk, waarin clubs speelballen zijn van de overheid en de meest schimmige eigenaren. Geen Russische roulette met kogels, maar met voetbalclubs. Een van de slachtoffers? FC Saturn Ramenskoye. Hier smeedt eigenaar Oleg Shishkanov, Ruslands grootste maffiabaas, zijn plannen in de chaos van de jaren negentig.
Een tijd waarin Rusland de brokstukken van het gevallen imperium bijeenraapt, schiet Saturn vanuit de lagere divisies als een raket omhoog met een aanval op de landelijke top. Nooit eerder zag de voetbalwereld een club die geobsedeerd is met de planeet Saturnus, de bijnaam Aliens hanteert en ongemerkt maffiapraktijken uitvoert. Dit is het bizarre verhaal van Saturn Ramenskoye.
Russische droom
‘Sluipschutter’, ‘Vleugels van de Sovjets’, ‘Arbeid’, ‘Saturn-REN TV’, ‘Saturn’ en ‘Leon Saturn’. Dit zijn niet de titels van obscure Sovjetfilms in de plaatselijke bioscoop van Moskou, maar de vele gedaantewisselingen van één enkele club. Vandaag de dag draagt het een clubnaam die meer weg heeft van een staatsdocument: ‘State-Owned Enterprise of the Moscow Region Football Club Saturn Moscow Region’, oftewel FC Saturn Ramenskoye. Verwijzend naar zowel de stad als de excentrieke obsessie met de planeet Saturnus.
Maar waar komt deze niche interesse vandaan? In Ramenskoye, een stad met 115.000 inwoners, heerst al decennialang de geur van verbrand metaal en kerosine. Hier, in de schaduw van Moskou, staat de luchtvaartindustrie centraal. Daarbij staat het Zhukovsky-vliegveld en zijn fabrieken bekend om de geavanceerde Sovjet-technologie. Het is een testgrond voor de ruimtevaart en de broedplaats van de beroemde Boeran-spaceshuttle. Dit was de Russische poging van de Amerikaanse droom, een trots stukje ingenieurskunst dat in 1988 zonder bemanning tweemaal om de aarde cirkelde en veilig landde in de Kazachstaanse Kosmodroom van Bajkonoer, de grootste raketlanceerplaats ter wereld.
Ramenskoye zou een rol spelen in de grootse plannen van de Russische ruimtevaart, een poort naar het onbekende en rekende op de nodige erkenning. Maar zoals zo vaak in Rusland werd het lot van Ramenskoye anders beslist. Het bleef gelden als een uitvalsbasis en ging niet fungeren als middelpunt voor de spaceshuttles en andere ruimtemissies, tot teleurstelling van de inwoners en arbeiders in de fabriek.
Saturnus
In de schaduw van een land dat zich langzaam opricht uit de puinhopen van de Grote Vaderlandse Oorlog, ziet in 1946 een voetbalclub het licht onder de fantastische naam Sniper. In de fabriekshallen waar de arbeiders zich bezighouden met raketten en allerlei instrumenten voor zowel lucht- als ruimtevaart, worden de krachten gebundeld om in de vrije tijd voetbalwedstrijden te gaan spelen. Onder de naam Sniper gaat het team in het weekend meedoen aan een regionale competitie en verschillende bekertoernooien.
Sniper wordt al snel het trotse product van de luchtvaartindustrie in de oblast Moskou en begint steeds meer publiek te trekken in de thuishaven Ramenskoye. De jaren verstrijken en de club ondergaat enige transformaties. Zo hebben de arbeiders een opvallende fascinatie voor de planeet Saturnus. Een planeet gehuld in mysterie, met zijn elegante ringen als een kroon van ijs en steen. Het bestuur van de fabriek speelt daarop in en gebruikt de naam Saturn als clubnaam en presenteert een nieuw logo waarop de planeet schittert.
Nieuw stadion
Een ideale sponsor kans voor Gazprom, zou je denken, de gasreus die zijn tentakels uitstrekt over Rusland en daarbuiten, maar tot een partnerschap zou het echter nooit komen. In 1998, na decennia van bescheiden dromen, breekt dan eindelijk een gloriedag aan. Saturn wint de tweede divisie en gaat het opnemen tegen alle grootheden van het Russische voetbal. Als erkenning verrijst er in opdracht van de overheid razendsnel een gloednieuw stadion. Voor zijn tijd een modern bouwwerk, dat geschikt is voor eerstedivisievoetbal, met liefst 16.500 zitplaatsen.
Bron: https://www.saturn-fc.ru/club/stadium
Na al die jaren gaat Ramenskoye eindelijk uitkomen op het hoogste podium en de inwoners kunnen niet wachten om hun lokale trots hierop te zien acteren. Maar de prestaties van Saturn komen uiteraard niet zomaar uit de lucht vallen.
Duistere onderwereld
Het succes van Saturn wordt opgeëist door één man: Oleg Shishkanov, een maffiabaas van Lyubertsy, de bekendste en wreedste criminele organisatie van heel Rusland. Zijn bijnaam, Shiskan, zwerft als een schaduw over de grauwe buitenwijken van Moskou, waar hij met ijzeren vuist heerst over de criminele onderwereld. Maar Ramenkoye is zijn thuisplaats, een stad die niet kan ontsnappen aan de greep van zijn steeds groter wordende macht.
Al op zeventienjarige leeftijd werd Shiskan veroordeeld tot tien jaar celstraf wegens verkrachting en moord, een daad waarbij hij het lichaam van zijn slachtoffer liet verbranden. Volgens de mythe rond zijn persoon zou hij expres de schuld van dit misdrijf op zich hebben genomen om seniors in het circuit te redden van executies. Na zijn straf te hebben uitgezeten, keert Shiskan terug naar Ramenskoye en krijgt hij Saturn in handen.
Luxe cadeaus
Dit wordt zijn speeltje, een middel om geld door te sluizen en machtspolitiek uit te oefenen. Onder zijn bewind vindt Saturn de weg omhoog uit de krochten van het Russische voetbal. Vanaf zijn aantreden neemt Shiskan bij elke wedstrijd plaats op de tribune om zijn Saturn aan het werk te zien. Naast hem zit altijd Vyacheslav Zhigunov, een vertrouweling en bestuurslid die zorgt voor de gekste taferelen rondom de club. Zo laat hij Russische popsterren optreden in de kleedkamer en strooit hij met luxueuze cadeaus voor de selectie.
Samen maken Shiskan en Zhigunov ambitieuze plannen om Saturn nationale bekendheid te bezorgen. Maar dan gooit de duistere onderwereld roet in het eten. In het kampioensjaar van 1998-1999 raakt Shiskan in conflict met de Lyubertsy-groep en moet hij vrezen voor zijn leven. De wraak is genadeloos: bij het stadion wordt zijn Mercedes in brand gestoken en fikt ook zijn landhuis af. Als de politie vervolgens een onderzoek start, beginnen ze een huiszoeking bij Zhigunov, waar drugs, wapens en explosieven worden gevonden.
Allergrootste maffiabaas
Maar belangrijker nog, ook de zwarte boekhouding van Saturn. Keiharde cijfers over geheime salarissen, omgekochte rechters en betalingen aan rivalen. Shiskan ziet de vergelding aankomen en vlucht naar Spanje. Vandaar blijft hij actief in de Russische onderwereld en stuurt op afstand zijn mensen aan. In 2018 krijgt Shiskan de ultieme bekroning van zijn werk. De topcriminelen van het land roepen hem, na een anderhalf jaar durende verkiezing, uit tot de allergrootste maffiabaas van het land.
Maar zijn vreugde is van korte duur, want een jaar later grijpt justitie hem alsnog. Voor ontvoering en moord verdwijnt de voormalige eigenaar van Saturn Ramenkoye voor acht tot vijftien jaar cel achter de tralies.
De Aliens
FC Saturn Ramenskoye blijft verdwaasd achter door de plotselinge onthullingen. De club is net kampioen geworden, maar blijkt over te lopen van corruptie. Daarom grijpt de oblast Moskou in, de regionale overheid van de hoofdstad. De oblast neemt Saturn over en de bond besluit dat de club onder voorbehoud alsnog mag toetreden tot de Russische Premier League. En zo begint er een nieuw tijdperk, weg van de misdaad en maffia. Onder de nieuwe eigenaar stabiliseert de club als een hardnekkige middenmoter.
Bron: https://www.saturn-fc.ru/general/24274/
Grote namen spelen met de planeet Saturnus op de borst, zoals Roman Shirokov, Winston Parks, Jan Durica en Alexei Eremenko. In deze jaren begint men langzaam de bijnaam van de club te fluisteren: de Aliens. Dit komt niet alleen door de naam en het logo, maar ook door het onverklaarbare. Er zijn wedstrijden waarin Saturn niets te vertellen heeft en toch telkens weer de nul weet te houden. Onmogelijke reddingen en onverwachte doelpunten in het voordeel van de Aliens. “Buitenaardse krachten”, concluderen de supporters en journalisten. Zo verschijnen de eerste spandoeken, ballonnen en fanshirts met alien hoofden. Saturn Ramenskoye is onaards en ongrijpbaar.
Fusie
Na een aantal mooie jaren in de Russische Premier League, waarin de fans dromen van Europees voetbal, beslist de oblast Moskou in 2008 dat Saturn en FC Khimki, twee rivalen, moeten fuseren. Een onverwachte schok, waar beide clubs helemaal geen trek in hebben. De economische crisis heeft het land in zijn greep en de overheid kan het zich niet langer veroorloven om twee clubs te onderhouden. Khimki zal zich als rechtsvorm voegen bij Saturn en de nieuwe club zal gaan spelen in de Khimki Arena, het stadion van Khimki dat net af is.
De supporters van Saturn zien hier geen heil in, want Khimki ligt precies aan de andere kant van Moskou, op twee uur rijden. De overheid en bond hebben geen boodschap aan de protesten en alles lijkt in kannen en kruiken. Maar dan komt men tot de ontdekking dat Khimki nog recht op startgeld voor deelname aan de eerste divisie tegoed heeft. Daarmee lukt het Khimki om overeind te blijven en ook Saturn gaat op eigen benen verder met weinig tot geen hulp van de oblast. Een keuze waar moed voor nodig is en de supporters zijn hier maar al te blij mee.
Krasnodar
Drie jaar later worstelt Saturn echter met een schuld van tien miljoen euro. Ondanks een prima seizoen in de competitie is Saturn genoodzaakt vrijwillig te degraderen uit de Russische Premier League. Omdat de nummers drie en vier uit de tweede divisie, Nizhny Novgorod en Kamaz, alleen niet willen promoveren, schuift FC Krasnodar door. Saturn geeft het pas drie jaar oude Krasnodar de kans verder te groeien en dat pakt uitmuntend uit voor de club van miljardair Sergej Galitsky. Krasnodar is in 2025 een gedegen concurrent voor Zenit Sint-Petersburg en strijdt om het kampioenschap. Mocht Krasnodar de titel pakken,dan mag er wel een cadeautje richting Ramenskoye.
Zoals wel vaker in Rusland lukt het Saturn, ondanks de vrijwillige degradatie, niet om het hoofd boven water te houden. De club krijgt geen startlicentie en verliest onmiddellijk zijn professionele status. Wel gaat het tweede elftal door op amateurniveau en tot op de dag van vandaag is Saturn daarmee actief in de lagere regionen van het Russische voetbal. Nog altijd reizen de supporters hun club na met doeken, ballonnen en shirts van aliens en blijven ze eindeloos gefascineerd door de gasreus Saturnus. Net als de arbeiders die hun leven wijdden aan de ruimtevaart en droomden over het reizen naar de planeet om zijn schitterende ringen aan te raken.
Of er bij Saturn ooit weer buitenaardse krachten zullen opspelen, Shiskan terugkeert bij zijn oude liefde en of dat er een nieuwe maffiabaas de boel komt overnemen, alleen de toekomst zal het uitwijzen. Niets valt uit te sluiten, want geen club die zo buitenaards is als FC Saturn Ramenkoye.