De hunkering naar nieuwe stadions in onbekende oorden gaat nooit liggen. Staantribune-volger Otto van den Boom ging enige tijd geleden een weekend groundhoppen in de regio van Katowice (Zuid-Polen).
Verschillende keren ben ik achter het voormalige IJzeren Gordijn geweest, onder meer in de Baltische Staten, Hongarije, Tsjechië, Berlijn en Polen. Aan die laatste trip denk ik met het meeste plezier terug. In drie dagen tijd vinckte ik Górnik Zabrze, GKS Jastrzębie en GKS Katowice. Wizzair vloog op vrijdagochtend voor een paar tientjes van Eindhoven naar Katowice en met Ryanair reisde ik voor een prikkie terug van Krakau naar Eindhoven, ideaal.
Górnik Zabrze
Voor veel mensen zal Górnik Zabrze misschien obscuur klinken, maar de club is recordkampioen van Polen met veertien landstitels. Het deelt dit record met Ruch Chorzów en Legia Warschau. Ook heeft Górnik als enige Poolse club ooit een Europese finale gehaald: de Europa Cup II-finale in 1970 tegen Manchester City. De Engelsen wonnen in het Praterstadion in Wenen met 2-1.
De sportieve successen van Górnik waren te danken aan de kolenindustrie. Zabrze maakt deel uit van het sterk geïndustrialiseerde gebied rondom Katowice, vergelijkbaar met het Ruhrgebied in Duitsland. Górnik betekent ook mijnwerker in het Pools. Maar met het instorten van de kolenindustrie in de regio kwam een einde aan het succes van Górnik. De club kon niet langer meer concurreren met de Poolse top en wacht sinds 1988 op een nieuwe landstitel.
Omdat ik op vrijdagochtend al vroeg aankom in Katowice en de wedstrijd pas ‘s avonds is, heb ik nog genoeg tijd om de stad te verkennen. Ik gooi mijn spullen af in het hotel en neem de trein richting Zabrze. Thuis had ik al wat vooronderzoek gedaan en zo had ik gezien dat Zabrze nauwelijks bezienswaardigheden heeft. Ik besluit de zuidkant van de stad te verkennen, waar wat braakliggende mijnbouwcomplexen en arbeiderswijken liggen.
Verpaupering
De wijken hier blijken veel sterker verpauperd te zijn dan ik had verwacht. Uitgeleefde bakstenen portiekflats worden in rap tempo afgewisseld met ineengestorte schuurtjes en dichtgetimmerde huizen. Als treurtripper kan ik dit allemaal erg waarderen. Wanneer ik door een straat loop die bewoond wordt door een grote Roma-familie, voel ik de ogen in mijn nek branden. De straat is zo verloederd, dat ik het per se op de gevoelige plaat vast wil leggen. Ik wacht ongeduldig aan het einde van de straat totdat niemand meer voorbijloopt, maak een foto en verdwijn snel om de hoek. Genoeg heldendaden voor vandaag. Ik besluit richting het stadion te lopen.
Het stadion van Górnik ligt midden in een wijk die qua treurnis niet onderdoet voor de rest van de stad. De wijk bestaat voornamelijk uit met grijze smurrie afgesmeerde woonblokken, die hun beste tijd hebben gehad. Hier zou je als uitsupporter niet graag alleen ronddwalen in het donker. Het stadion steekt erg af tegen de wijk. Het is in 2016 grotendeels verbouwd en lijkt een slap aftreksel van het ‘scheetkussen’ in München, waar tegenwoordig veel stadions op zijn gebaseerd. Alleen de hoofdtribune is ontsnapt aan de sloopkogel, wat een merkwaardig contrast geeft.
Adolf-Hitler-Kampfbahn
Het oude stadion werd in 1934 geopend onder de liefkozende naam Adolf-Hitler-Kampfbahn. Deze naam hield het tot 1946 en tegenwoordig is het stadion vernoemd naar Ernest Pohl, een oud-speler van Górnik. De bekendste supporter van de club is Lukas Podolski. De wereldkampioen van 2014 is geboren in het nabijgelegen Gliwice. Als Aussiedler verhuisde Prinz Poldi op tweejarige leeftijd naar Keulen, waar hij later uit zou groeien tot levende legende. Als supporter van 1. FC Köln geeft het deze wedstrijd toch iets extra’s voor mij. Deze zomer maakte Podolski de overstap naar zijn favoriete club. Het was zijn droom om zijn voetbalcarrière te eindigen bij Górnik. En zo was de cirkel weer rond.
Górnik neemt het op deze avond op tegen Raków Częstochowa. Het stadion zit vanwege restricties nog niet voor dertig procent vol, maar toch is de sfeer erg goed. De Torcida-mannetjes van Górnik produceren heel wat lawaai, wat in een halfleeg stadion lekker galmt. Er is nog meer randvermaak: halverwege de eerste helft wil een groepje van zo’n dertig supporters het stadion bestormen. De wedstrijd is vermakelijk en Górnik wint met 4-1. Een mooi einde van de zeer geslaagde eerste dag in Polen.
GKS Jastrzębie
De tweede dag begint met regen. Alhoewel dat nooit fijn is, vind ik het grauwe weer niet erg. De bestemming van vandaag is namelijk Jastrzębie-Zdrój en bij die plaats hoort geen zonneschijn. Het stadje aan de Tsjechische grens is groot geworden door de mijnbouw. Toen halverwege de twintigste eeuw de eerste steenkolenmijnen werden geopend, werd er in rap tempo een stad uit de grond gestampt. Volgens goed communistisch gebruik werd voor inspiratieloze flats gekozen als volkshuisvesting. Voor enige architectonische franje was geen ruimte.
Om 10.00 uur pak ik de bus van Katowice naar Jastrzębie-Zdrój. De reis van ongeveer een uur voert langs verschillende steenkolenmijnen en energiecentrales, die het landschap opfleuren. De regen is een beetje weggetrokken, maar op het moment dat ik aankom in de stad met de onuitspreekbare naam komt het met bakken uit de hemel vallen. Een mooie ontvangst in dit naargeestige oord. Tegenover de bushalte is een overdekte rommelmarkt, waar ik besluit te schuilen.
Struinend langs allerhande rotzooi wacht ik tot de hoosbui wegtrekt. De rommelmarkt trekt alle vreugde uit mijn ziel, maar het lijkt mij nog altijd beter hier te blijven dan de hele dag doorweekt rond te lopen. Na een kwartier begint het langzaam droog te worden en besluit ik het stadion op te zoeken. Nog een keer langs het plastic zeil van Paweł, met zijn verzameling versleten fietsenbanden lopen, trek ik niet meer.
Sprookjesboek
Het stadion van GKS Jastrzębie is als uit een sprookjesbroek getrokken. Een Oostbloksprookjesboek welteverstaan. Heel veel clichés over communistische stadionarchitectuur worden hier bevestigd. Het stadion ligt in een uitgegraven ovaaltje. Op slechts één lange zijde is een tribune gebouwd. Deze loopt aan de westkant door tot halverwege de korte zijde. De rest van het stadion bestaat uit een ronde grasheuvel. Hoewel meer dan de helft van het ovaaltje geen plek biedt aan toeschouwers, is bij de bouw van het stadion niet klein gedacht. Ook voor deze delen van het stadion zijn namelijk toegangspoorten gebouwd. Tegenwoordig liggen deze er verpauperd bij en lijkt de kans nihil dat het stadion ooit afgebouwd zal worden.
GKS Jastrzębie bivakkeert voornamelijk tussen het tweede en het derde niveau. Slechts één keer werd het hoogste niveau gehaald. Zelfs op delen van de tribune die wel gebouwd is, zijn de bankjes weggehaald. Het stadion wordt verlicht door fier overeind staande lichtmasten. Om de lichtmasten staat een verzameling naaldbomen. Dat soort details doet het bij mij altijd goed.
Het mooiste aan het stadion is echter de omgeving. Het ovaaltje wordt namelijk omringd door prachtige Oostblokflats. Aan de oostkant van het stadion prijken vijf kleinere woonblokken en aan de zuidwestkant van het stadion drie gigantische flats van meer dan 160 meter lang. Als Plattenbau-fetisjist kan ik mijn geluk hier niet op.
Podbeskidzie Bielsko-Biała
De tegenstander van vandaag is Podbeskidzie Bielsko-Biała. Probeer dat maar eens vijf keer achter elkaar snel uit te spreken. Podbeskidzie is op dat moment koploper van het tweede niveau en lijkt al zeker van promotie naar de Ekstraklasa. GKS Jastrzębie vecht tegen degradatie en zou met een stuntje vandaag goede zaken doen. De Poolse bond houdt van rare aanvangstijden en heeft de wedstrijd naar 12.40 uur verplaatst. Nadat ik mijn vaste rondje om het stadion heb gemaakt, ga ik naar binnen.
Omdat het lunchtijd is, hoop ik in het stadion iets te eten te kopen. Dit blijkt een foute inschatting te zijn, want in het stadion is helemaal niks te krijgen. Wel krijg ik van een steward een grote flats desinfecterende gel op mijn handen gespoten, die gruwelijk aan mijn klauwen blijft plakken. Ik zoek meteen een wc op om dit teelvocht van mijn handen af te spoelen, waarna ik een plekje in het stadion zoek. Omdat het nog steeds lichtjes regent, neem ik plaats op de overdekte hoofdtribune. Het stadion is verre van vol en ik kan vrij een plek uitzoeken.
Ondanks de vele lege plekken slagen twee Polen er toch nog in ruzie te maken over een stoel. Gelukkig is er ook een groepje van zo’n vijftig ultras aanwezig om de mijnwerkersclub te ondersteunen. Ondanks dat de groep niet zo groot is, slagen de mannetjes erin om heel wat decibellen te produceren. In Polen klinkt het gek genoeg altijd net iets luider dan in andere landen. Het gezang van de ultras weerkaatst tegen de flats terug het ovaaltje in, waardoor het aardig galmt.
Oostblokflats
De wedstrijd is een walk in the park voor Podbeskidzie, dat Jastrzębie moeiteloos aan de kant zet. De spelers van de thuisclub zouden zelfs niet meekunnen met het eerste van FC Den Bosch, maar dat kan me weinig deren. Ik kan mijn ogen namelijk niet afhouden van het prachtige stadion met de Oostblokflats op de achtergrond. Het grauwe weer maakt het plaatje helemaal af. Enig minpunt is dat ik geen ‘bliekers’ op de balkons zie. Podbeskidzie wint de wedstrijd uiteindelijk eenvoudig met 0-3.
Omdat mijn bus pas rond zessen teruggaat naar Katowice, besluit ik om de stad wat beter te verkennen na de wedstrijd. Het merkwaardige aan Jastrzębie-Zdrój is dat de planologen zijn vergeten een centrum te bouwen. Hierdoor is het een naargeestige nederzetting, voornamelijk bestaand uit inspiratieloze grauwe woonblokken. De stad beschikt tegenwoordig wel over een overdekt winkelcentrum. Dit kan qua troosteloosheid concurreren met een gemiddeld winkelcentrum in Groot-Brittannië. Desalniettemin lijkt Jastrzębie-Zdrój heel wat basisvoorzieningen te ontberen voor een stad met rond de 90.000 inwoners.
Al slenterend door de heuvelachtige straten van de stad kom ik langs verschillende straatkunstwerken van de ultras van GKS. Graffiti is een van de handelsmerken van Poolse ultras. De kunstwerken zien er stuk voor stuk fraai uit en lijken goed te worden onderhouden. Volgens goed Pools gebruik zijn ook enkele muurschilderingen ondergespoten door rivaliserende groepen. Ik vermaak me prima in de sfeerloze straten, eet nog wat en neem daarna de bus terug naar Katowice.
GKS Katowice
De laatste wedstrijd van dit weekend is in Katowice, mijn uitvalsbasis. GKS Katowice neemt het op tegen Widzew Łódź, wat je uitspreekt als Viedzef Woetsj. Een Pool heeft mij ooit verteld dat Pools een makkelijke taal is, omdat je het uitspreekt zoals het geschreven wordt, maar dat blijkt moeilijker dan het lijkt. Het affiche van vandaag wordt gespeeld op het derde niveau, waar het gevoelsmatig niet thuishoort. GKS Katowice is drievoudig bekerwinnaar en speelde in totaal dertig seizoenen op het hoogste niveau. Het eindigde viermaal als tweede, maar slaagde er nooit in het kampioenschap binnen te slepen.
Ondertussen dwaalt de club alweer sinds 2005 rond op de lagere niveaus. Waar het Katowice niet lukte beslag te leggen op het kampioenschap, slaagde de tegenstander daar wel in. Viermaal bracht Widzew de titel naar de textielstad. Leuk feitje, de enige club die ook ooit vier keer de Poolse titel won is Pogoń Lwów, dat nu in Oekraïne ligt. Verder won Widzew eenmaal de beker en bereikten ze in 1983 de halve finale van de Europa Cup I. In de kwartfinale versloegen de Polen het grote Liverpool, waarna in de halve finale Juventus te sterk was. Widzew mag zich met recht een van de grotere clubs in Polen noemen. Zonde dat zulke clubs zo ver zijn afgezakt, maar het kan altijd erger. Recordkampioen Ruch Chorzów bivakkeert op het moment van schrijven op het vierde niveau.
Omdat de wedstrijd om 13.05 uur – weer zo’n gekke tijd – begint, ga ik ’s ochtends de binnenstad van Katowice verkennen. Het centrum van Katowice heeft, zoals je verwacht van een industriestad, niet heel veel te bieden. Midden op een plein is een gigantische UFO gebouwd, die dient als evenementencentrum. In Eindhoven noemen ze zoiets hoogstaande architectuur. Wel leuk is dat er naast deze vliegende schotel een openluchtmuseum is gemaakt van een mijnbouwcomplex. Je kunt hier gratis rondlopen en ik vermaak me opperbest tussen de verloederde industrie. De tijd vliegt voorbij en ik besluit de tram richting het stadion te nemen.
Hoewel het centrum van Katowice geen schoonheid mag heten, is het veel minder verpauperd dan de omliggende steden. Het is te zien dat er heel wat geld in is gestoken om de stad als hoofdplaats van de regio weer uit het slop te trekken. Een beetje vergelijkbaar met Essen, dat er ook beter bijligt dan andere steden in het Ruhrgebied, zoals Gelsenkirchen en Duisburg. Lopend van de tramhalte naar het stadion zie ik de straten steeds voller worden met supporters. Hier en daar staan supporters in groepjes in te drinken. Eenmaal bij het stadion lijkt er zelfs iets van een verkeerschaos te ontstaan.
Stadion Śląski
Ondanks het beperkte aantal supporters dat is toegestaan, voelt het aan als een coronavrije wedstrijddag. Het stadion van GKS Katowice ligt aan de rand van een woonwijk en een groot park met een dierentuin. Aan de andere kant van het park ligt het Stadion Śląski, waar Polen regelmatig internationale wedstrijden speelt. Het stadion van Katowice doet sterk denken aan het Haagse Zuiderpark. Dat GKS ook in groen-geel speelt, helpt hier natuurlijk aan mee. Aan beide lange zijdes staan twee aanzienlijke tribunes, waarvan één duidelijk groter is. De korte zijde aan de zuidkant bestaat uit een vergroeide staantribune, die helaas niet meer gebruikt lijkt te worden. Wel wordt de tribune bewoond door twee bomen.
Aan de overkant staat een kleine stalen tribune. Normaliter staan hier de uitfans, maar die zijn vanwege corona niet welkom vandaag. Dat is jammer, want de mannetjes van Widzew zijn bevriend met Ruch Chorzów, de grote rivaal van Katowice. De thuisclub is weer bevriend met Górnik Zabrze, de andere rivaal van Ruch. In de wondere wereld van het Poolse voetbal wordt veel waarde gehecht aan dit soort vriendschappen en het had hier flink los kunnen gaan. Desalniettemin slagen de ultras van Katowice erin een goede sfeer te creëren. Het is voor beide ploegen dan ook een belangrijke wedstrijd, want bij een overwinning kan Katowice over Widzew heen klimmen op de ranglijst en op een directe promotieplek komen.
De mannen uit Łódź zijn duidelijk naar het zuiden afgereisd om dit te voorkomen. Widzew probeert vooral tegen te houden, terwijl Katowice na een sterke openingsfase er niet in slaagt door te drukken. De vocale ondersteuning van de fans slaat niet aan bij de spelers van Katowice en de wedstrijd eindigt in 1-1. Omdat de wedstrijd vroeg op de middag is, heb ik na het duel nog tijd om de hoofdbezienswaardigheid van Katowice te bezoeken. Dit is de wijk Nikiszowiec in het zuidoosten van de stad. Nikiszowiec is een oude mijnwerkersnederzetting, als het ware een klein dorp dat bij een kolenmijncentrale is gebouwd.
De bakstenen woningen met rode kozijnen geven de wijk een charmant karakter. In het metselwerk zijn veel details verwerkt, die verwijzen naar de mijnbouw. Ik blijk niet de enige te zijn die het plan had om Nikiszowiec te bezoeken, want het stikt hier van de toeristen. Gek, want ik heb de rest van het weekend nog geen toerist gezien. Op het hoofdplein hoor ik zelfs een gezin met een Goois spraakgebrek. Ik besluit snel dieper de wijk in te duiken. Een van de leuke dingen hier is dat er veel voetbalgerelateerde graffiti te zien is. Ondanks dat de wijk onderdeel uitmaakt van Katowice, voert kalkwerk van Ruch Chorzów de boventoon. De iconische R van Ruch zie je overal terug. De tijd tikt snel weg en rond etenstijd ga ik terug naar het centrum.
De volgende dag vlieg ik vanaf Krakau terug, waarmee een einde komt aan een zeer geslaagde trip. Ik kan iedereen een weekend groundhoppen in de regio van Katowice aanbevelen. Het is een redelijk onbekend gebied dat je nog echt kan verrassen. Er zijn veel leuke clubs met toffe stadions en een levendige supporterscultuur. Verder is het groundhoppen rond Katowice prima te combineren met Krakau, dat slechts op een uur rijden ligt.
Heb jij ook een leuke groundhoptrip gemaakt? Stuur jouw verhaal (plus foto’s) dan naar info@staantribune.nl. De leukste artikelen worden op de website geplaatst.