Officieel heten inwoners van Liverpool ‘Liverpudlians’, maar dat gebruikt bijna niemand. Scousers, dat is de naam die ze zichzelf geven. Maar waar komt de bijnaam vandaan en waarom wordt de oorspronkelijk beledigende term door de inwoners van Liverpool nu als eretitel gezien?
Tony Evans, fanatiek Liverpool-supporter en journalist voor ESPN, legt het uit: “Er is een spreekkoor van Liverpool dat tegenstanders meer irriteert dan alle andere bij elkaar: ‘We’re not English, we are Scouse.’ Je ziet dan woede en walging bij de andere fans. Waarom denken zij dat ze zo speciaal zijn, zie je ze denken. Daarvoor moet je eigenlijk een paar honderd jaar terug in de tijd. Het is afkomstig van het woord lobscouse een Scandinavisch gerecht dat hierheen werd gebracht door zeelieden.
Stamppot
Het was een stamppot met alles erin dat voorhanden was. Het bestaat uit goedkoop lamsvlees, wortels, uien en aardappels, heel veel aardappels. Daarbij worden dan bietjes en rode kool geserveerd, afgemaakt met brood waarop een dikke laag boter is gesmeerd. Als mensen deze koolhydratenbom aten, konden ze er weer even tegenaan. Door de grote hoeveelheid groenten werkte het goed tegen ziektes.
Zeer voedzaam en heel goedkoop. Het woord Scouser werd na de Eerste Wereldoorlog pas voor het eerst gebruikt. Het was een scheldwoord voor de mensen die in de krottenwijken woonden. Een Scouser was iemand die amper geld had om te eten. Pas een tijdje na de Tweede Wereldoorlog werd het woord gebruikt voor alle inwoners en was het een compliment geworden. Daarvoor werden inwoners van Liverpool vaak Dicky Sams of de Cunard Yanks genoemd, namaak-Amerikanen. Er waren door de handel met de Verenigde Staten namelijk veel banden met dat land.”
Ierland
Maar nog dieper dan de band met de Verenigde Staten is die tussen Liverpool en Ierland. Evans legt uit hoe dat komt: “Door het mislukken van de aardappeloogst vond in 1847 een grote hongersnood plaats in Ierland. Miljoenen vertrokken zo snel mogelijk naar de dichtstbijzijnde plek die niet in Ierland lag en dat was Liverpool. Een hoop mensen gingen vanuit daar naar de Verenigde Staten, maar velen bleven in de stad hangen. Liverpool werd door de Londense kranten de hoofdstad van Ierland genoemd.
In Vauxhall waren zo veel Ieren dat het parlementslid voor die wijk de Ierse nationalist T.P. O’Connor was. Hij zat in het Britse parlement van 1885 tot en met 1929. De Ieren in Liverpool werden met argusogen bekeken. Het blad Punch, destijds een van de grootste tijdschriften van Engeland, plaatste cartoons waarin Ieren als apen werden afgebeeld. Er verschenen artikelen over de migranten met verschrikkelijke teksten.
In 1862 bijvoorbeeld dit: “Er is Engeland een soort die zich tussen de gorilla en neger bevindt. Ontdekkingsreizigers moeten gaan zoeken in de smerigste wijken van Londen en Liverpool. Deze diersoort komt oorspronkelijk uit Ierland. Ze communiceren in een onbegrijpelijke wartaal. Het is een dier dat kan klimmen en is te vinden op ladders met bakstenen op hun rug.’ Dat laatste was een baan die de Ieren vaak hadden in de bouw.”
De Ieren in Londen gingen gedurende de volgende generaties op in de lokale bevolking, maar dat was in Liverpool niet het geval, aldus Evans. “De Ieren in Londen waren een duidelijke minderheid en dan assimileer je sneller als groep. In Liverpool waren echter zo veel Ieren dat het daar niet gebeurde. Mede daardoor bleven de Londense kranten de stad met andere ogen bekijken.
Gewelddadig
Als er iets in Liverpool gebeurde, was dat vaak landelijk nieuws. Zo werd een man op straat doodgetrapt. Verschrikkelijk, maar dat gebeurde destijds wel vaker. Maar dit geval was dagenlang landelijk nieuws. Liverpool werd gezien als een plek waar alles veel gewelddadiger was. Een wilde Keltische stad vol met agressieve dronkaards. Het was niet voor niets dat Churchill in 1911 marineschepen de Mersey opstuurde toen hier een staking was. In een andere stad zou dat niet zijn gebeurd. Het zelfmedelijden, waar Liverpool vaak van wordt beschuldigd door anderen, vindt hierin haar oorsprong. Doordat de stad anders werd beoordeeld dan de rest leeft dat gevoel nog altijd in Liverpool.”
Uiteindelijk assimileerden ook de Ieren in Liverpool en werd de band met het moederland minder. Maar de immigranten werden geen Engelsen, maar Scousers. Evans: “Na vier generaties begon de link met Ierland te vervagen. Er kwamen steeds meer gemixte huwelijken, maar nog steeds voelde men zich niet Engels. De identiteit werd het Scouse en ontstond in de jaren dertig en veertig. Het begon in de sloppenwijken waar veel Ieren woonden, maar verspreidde zich snel.
De stad kende ook veel Schotse en Welshe immigranten en ook zij voelden zich niet Engels maar Scouse. Het accent veranderde ook. Dat was aanvankelijke hetzelfde als in andere delen van Zuid-Lancashire, maar langzamerhand ontstond het Scouse.
The Beatles
In de jaren zestig maakte de rest van Engeland kennis met het accent dankzij de doorbraak van The Beatles. Buitenstaanders zien dat decennium als het hoogtepunt van de Scouse-cultuur, maar voor Scousers zelf zijn dat de jaren tachtig. Economisch lag Liverpool op haar gat en er was een regering aan de macht die vijandelijk tegenover de stad stond. Op dat moment lieten Scousers hun beste eigenschappen zien: eenheid, weerbarstigheid, creativiteit en radicale politieke plannen.
Terwijl tegen ons werd aangeschopt, lieten Everton en Liverpool op het veld zien wie de baas was en dat nog wel in Londen. Op Wembley speelden beide clubs finales tegen elkaar en konden we laten zien hoe saamhorig wij waren. ‘Merseyside, Merseyside, Merseyside’, werd door beide supportersgroepen geschreeuwd. Ons krijg je niet kapot. Nooit voelden we ons meer Scouse dan toen. Helaas is dat gevoel steeds minder aan het worden. Langzaamaan beginnen we steeds meer onderdeel te worden van Engeland en zijn we geen aparte ‘republiek’ meer.”
Anti-Engeland
Toch zijn veel mensen het niet met Evans eens. Vooral bij Liverpool-supporters leeft het anti-Engeland-gevoel nog steeds. De club wekte de woede van veel Engelsen door een vriendschappelijke wedstrijd te organiseren tegen Tranmere Rovers op het moment dat Engeland een WK-wedstrijd speelde. Supporters van de Reds die op social media zeiden dat die oefenpot veel belangrijk was dan de Three Lions wekten ook veel haat op. Men vond het interessantdoenerij.
Maar Liverpool-supporter John Dudley kan de aversie tegen Engeland makkelijk uitleggen: “Ik ben nooit supporter geweest van het Engels elftal en dat verandert niet als het team ineens presteert, zoals op het laatste WK. Het liefst heb ik dat Engeland er zo snel mogelijk uitligt, zodat onze spelers niet geblesseerd raken. Ik heb geen enkel respect voor de koninklijke familie en vind het volkslied verschrikkelijk. Met de andere Engeland-supporters heb ik totaal geen band. Waarom zou ik samen met mensen op de tribune staan die sinds de jaren zeventig onze stad en inwoners beledigen?
Als Scousers een ras zouden zijn, zou hun gedrag racistisch worden genoemd. Onze spelers worden altijd uitgefloten. Daarnaast is de stad in de jaren tachtig aan haar lot overgelaten. Natuurlijk zijn er Scousers die het Engels elftal steunen, zeker nu Liverpool veel mensen uit andere delen van Engeland trekt voor studie of werk. Maar ik denk dat Scousers nog altijd het minst Engeland-minded zijn van alle Engelsen. Ik ben van geen enkel land supporter, maar steun altijd het land dat tegen Engeland speelt.”
Reputatie
Dit sentiment leeft bij veel Scousers. Ik heb voor dit boek tientallen interviews gehouden en slechts een paar keer was iemand geïnteresseerd in het Engels elftal. Opvallend veel mensen, zowel Reds als Toffees, voelen zich geen Engelsman. Aan de andere kant is er vanuit de rest van Engeland ook weinig liefde voor Liverpool. Als ik het met andere Engelsen over de stad heb, duurt het niet lang voordat het over de criminaliteit in Liverpool gaat. Of over de hoge werkloosheid en het zelfmedelijden. Scousers hebben ook de reputatie onbetrouwbaar te zijn. Tijdens mijn eerste bezoek aan de stad sliep ik bij een Nederlander die al zeventien jaar in de stad woont. Hij heeft een B&B en klaagde tegen mij over de Scousers.
Volgens hem zijn het vriendelijke mensen, maar kun je er geen afspraken mee maken. Zo was hij al weken bezig om iemand te vinden die zijn douche kwam repareren, maar na het maken van een afspraak kwam niemand opdagen of werd maar half werk geleverd. Vakmensen krijgen in Liverpool was, aldus de Nederlander, zo goed als onmogelijk. De mentaliteit van de Scousers was, volgens hem, ook de oorzaak dat zijn club Liverpool en Everton zijn gepasseerd door de twee clubs uit Manchester. Pas met de nieuwe Amerikaanse eigenaren is Liverpool weer terrein aan het goedmaken, vertelde hij.
Dit is een hoofdstuk uit het boek Voetbalstad Liverpool van Joris van de Wier. Het boek is te bestellen in de Staantribune Webshop. Alleen als je het boek via Staantribune bestelt, ontvang je een gratis e-book met kekke foto’s van Liverpool en omgeving.