“Wat wil je doen voor je verjaardag?” vroeg Kirsty aan mij. Geen moeilijke vraag als je 46 wordt in het weekend dat Crook Town thuis speelt in de eerste ronde van de FA Cup. Hop in de auto en op naar Engeland met een slagroomtaart, slingers en een schaal met blokjes kaas en plakjes leverworst op de achterbank.

Ik vind Crook Town al heel lang een leuke club en ben er drie keer eerder geweest. Tijdens de coronacrisis deden veel clubs er alles aan om te overleven. Zo organiseerde Crook Town een loterij waarbij een foto op canvas van Millfield werd verloot. Omdat ik het een sympathieke club vind, kocht ik een lootje. En ik won! Het canvas hangt nu mooi op mijn kantoor.

Naast het feit dat ik de foto won, werd ik door clubfotograaf Simon Crummack uitgenodigd om een keer langs te komen. Als hij had geweten dat ik Crook Town nog nooit een wedstrijd heb zien winnen, had hij dat waarschijnlijk wel gelaten. Maar goed, reeksen zijn er om doorbroken te worden en hopelijk gebeurt dat vandaag.

FC Barcelona

Aangekomen bij Crook, word ik door Simon voorgesteld aan Vince Kirkup, de ex-voorzitter van de club. Hij weet veel over het verleden en neemt mij mee naar de hoofdtribune uit 1925. Daar bevindt zich ook de bestuurskamer en hangt een flinke vaan, een aandenken een wedstrijd tegen FC Barcelona in 1922. Het is nu onmogelijk om voor te stellen, maar The Black & Ambers speelden tien keer tegen de Catalaanse grootmacht.

Kirkup: “We hadden dit vaantje en de verhalen dat we ooit tegen Barcelona hadden gespeeld, gingen hier al jaren. Maar niemand wist of het echt was gebeurd. Daarom schreef een toenmalig bestuurslid in 1984 een brief aan de Catalanen. We kregen netjes antwoord terug. Dat niet alleen, ze stuurden ook nog eens alle uitslagen en opstellingen op.”

In Crook vielen ze van hun stoel van verbazing. Kirkup: “We kwamen er achter dat Crook Town driemaal naar Catalonië was gereisd voor in totaal tien vriendschappelijke wedstrijden, in zowel 1913, 1921 als 1922. De eerste en de laatste wedstrijd hebben we gewonnen. Daarnaast speelden we vier keer gelijk en verloren we viermaal.”

Jack Greenwell

Het was niet zo dat Barcelona Crook Town spontaan uitnodigde, het contact werd gelegd door Jack Greenwell. Deze ex-speler van The Black & Ambers was op dat moment speler-trainer van de Catalanen. Kirkup: “Jack Greenwell is geboren en getogen in Crook. Hij was een mijnwerker die hier van 1901 tot en met 1912 speelde. In 1909 ging hij als gastspeler mee met West Auckland Town, een club hier uit de buurt, naar Turijn voor het toernooi om de Thomas Lipton Trophy. West Auckland won en was de onofficiële wereldkampioen.”

Het vermoeden is dat hij vanwege zijn optreden op dat toernooi naam maakte en FC Barcelona hem wilde hebben. Kirkup: “In 1912 kreeg Greenwell een aanbieding uit Catalonië en daar ging hij op in. Heel bijzonder voor een mijnwerker uit Durham. Hij deed het daar zó goed dat hij een jaar later al speler-trainer werd. Om voetbal populairder te maken in Barcelona, stelde hij aan de president voor om een Engelse club uit te nodigen. Die ging akkoord en Greenwell vroeg zijn oude club Crook Town om over te komen.”

Stierenvechten

Voor de Catalanen was het bijzonder om een Engelse club te zien en de lokale bevolking was erg nieuwsgierig. Het stadion zat vol om deze attractie te bekijken. Kirkup: “Destijds was stierenvechten met afstand de nummer 1 sport in Catalonië. Door een aantrekkelijke buitenlandse tegenstander uit te nodigen, hoopte Greenwell dat voetbal die rol kon overnemen.”

Uiteindelijk lukte dat, al is natuurlijk niet alleen Crook Town daar verantwoordelijk voor. De eerste tour was wel een groot succes, volgens Kirkup. “Er was veel belangstelling voor het team uit Engeland. De verhoudingen lagen destijds anders dan nu. Het Spaanse publiek zag Crook de eerste wedstrijd met 2-4 winnen en de andere twee duels eindigen in een gelijkspel.”

Hoofdcoach van Barcelona

Greenwell werd in 1917 hoofdcoach van FC Barcelona en zou dat zes jaar blijven. Alleen Johan Cruijff was langer eindverantwoordelijk. De Engelsman was verantwoordelijk voor de eerste gouden periode van Blaugrana. Vier keer won het de titel van Catalonië (een landelijke competitie was er nog niet) en tweemaal de Copa del Rey, op dat moment de belangrijkste prijs in Spanje.

Kirkup: “Voetbal werd steeds populairder in Barcelona en daar is Greenwell zeker debet aan geweest. Ondanks zijn successen vergat hij zijn oude club niet en in zowel 1921 als 1922 werden The Black & Ambers weer uitgenodigd om een reeks wedstrijden te spelen. FC Barcelona was ondertussen een stuk sterker geworden en won vier van de zeven wedstrijden. Het vaantje dat hier hangt, is van de laatste ontmoeting”

Zuid-Amerika

Greenwell verliet FC Barcelona in 1923 en trainde nog een hele rits clubs, waaronder Espanyol (waar hij ook een Copa del Rey won), Real Sociedad, Valencia en Sporting de Gijón. Hij kwam zelfs nog twee jaar terug naar Blaugrana, al kon hij de eerdere successen niet meer evenaren. Met het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog verliet Greenwell Spanje. Hij ging niet terug naar Crook, maar vertrok naar Zuid-Amerika.

Greenwell werd daar onder meer bondscoach van Peru en won de Copa America. Nog altijd is hij de enige niet-Zuid-Amerikaan die daarin is geslaagd. Voor Peru was het de eerste titel en daar is er sindsdien slechts eentje bijgekomen. Greenwell vertrok daarna naar Colombia, waar hij bondscoach werd en Independiente Santa Fe ging coachen. Helaas stierf hij op 58-jarige leeftijd in Bogota aan een hartaanval, nadat hij op weg naar huis was van een training.

FA Amateur Cup

Terwijl Greenwell in de jaren dertig en veertig successen vierde, had Crook Town het heel zwaar. De club had geprobeerd semiprof te worden in plaats van amateur, maar dat was geen succes. De stap terug naar de amateurs deed de club goed. Qua niveau was de Northern League een van de sterkste non-Leagues van Engeland en Crook speelde veel derby’s die voor een flinke publieke belangstelling zorgden. Het belangrijkste was dat The Black & Ambers weer mee mochten doen aan de FA Amateur Cup, de belangrijkste beker voor amateurclubs.

Kirkup wijst naar een houten bord, waarop groot ‘Crook Town AFC FA Amateur Cup Winners’ staat geschreven in gouden letters. Daaronder staan de jaartallen 1901, 1954, 1959, 1962 en 1964 en daarnaast het oude clublogo. Kirkup: “De FA Amateur Cup was na de FA Cup het belangrijkste bekertoernooi van Engeland. Na de Tweede Wereldoorlog werden de finales op Wembley gespeeld en er kwamen vaak 100.000 mensen kijken.”

Op de eeuwige ranglijst staat Crook Town tweede, met vijf bekers. Stijf bovenaan staat Bishop Auckland met tien en dat record zal nooit worden gebroken, want de FA Amateur Cup hield in 1974 op te bestaan. Kirkup: “Buurman Bishop Auckland mag er dan wel tien hebben, ze hebben ook zeven finales verloren. Wij hebben er nooit een verloren en het mooiste is dat we in 1954 van Bishop Auckland wonnen. We hadden er drie wedstrijden voor nodig en na twee replays wonnen we de beker. In totaal kwamen er 170.000 mensen naar die duels kijken, nog altijd een record.”

India

Met het verdwijnen van het amateurvoetbal en het sluiten van de steenkoolmijnen liep de populariteit van Crook Town terug. Waar vroeger voor belangrijke bekerwedstrijden zomaar 17.000 mensen kwamen kijken, werd dat minder en minder. Toch zou Crook Town nog een aantal keer voor 100.000 mensen spelen. Niet in Engeland, maar in India.

Arun Banerjee was in de jaren zeventig de clubdoctor van The Black & Ambers. De Indiër legde contacten met zijn thuisland en in 1976 ging Crook Town naar India. De Engelsen speelden zes wedstrijden in India en in totaal kwamen liefst een half miljoen mensen naar de wedstrijden van Crook Town kijken.

Cricketstadions

Kirkup: “Er werd vooral gespeeld in grote cricketstadions, maar ook op een veld in de Himalaya, waarvoor een hele berg was weggegraven. Mensen hadden dagen door de bergen gelopen om deze wedstrijd te zien. Bij een wedstrijd kwamen zelfs olifanten op het veld als entertainment. Het waren twee bijzondere weken voor Crook Town.”

Hoogtepunt van de tour was een wedstrijd tegen het nationale elftal van India. Crook Town verloor slechts met 1-0 voor een uitzinnige menigte. Over de trip van The Black & Ambers is later een boekje verschenen: “Can you get Bobby Charlton?” De titel is een verwijzing naar het verzoek van de Indiërs om Charlton mee te nemen als gastspeler. Die zegde toe, maar besloot uiteindelijk niet te gaan omdat hij zogenaamd geblesseerd was. Over dat laatste hadden veel mensen hun twijfels.

FA Cup

Vandaag is de tegenstander niet FC Barcelona of India. Er komen geen olifanten op het veld en er zullen zeker geen 100.000 mensen aanwezig zijn. Crook Town neemt het op tegen Marske United, een wedstrijd in de FA Cup. Crook Town is een van de clubs voor wie de FA Cup al decennialang in augustus begint, in de Extra Preliminary Round. Dat is de eerste van in totaal veertien rondes. Hier geen full-profs, maar postbodes, brandweermannen en leraren die het tegen elkaar opnemen.

Het is ook de ronde van de mooie clubnamen: West Allotment Celtic, Stocksbridge Park Steels, Stone Old Alleynians, Roman Glass St. George, Bemertin Heath Harlequins. Allemaal clubs die ervan dromen dat zij dit jaar een mooie cuprun neerzetten en misschien wel tegen een grote tegenstander mogen.

Crook Town

Dat is ook waar The Black & Ambers op hopen. Het seizoen voor Crook Town is al half geslaagd als de club in september nog in de beker zit. Dat betekent dat de club de eerste twee rondes heeft overleefd en een fijn geldbedrag op de rekening mag bijschrijven.

Een goede cuprun zorgt er vaak voor dat een club weer gaat leven in de stad en mensen, die normaal de club alleen in de krant of via het internet volgen, een keertje komen kijken. Engelsen blijven een passie voor bekervoetbal houden, zeker in de non-League, waar de FA Cup vaak belangrijker is dan de competitie.

De laatste keer dat Crook Town erin slaagde om in september nog in de FA Cup te zitten, is alweer elf jaar geleden. Sindsdien is meestal de Extra Preliminary Round het eindstation, op het coronaseizoen 2020-2021 na. Toen overleefden The Black & Ambers de eerste ronde. Daarna verloren ze van Marske United, uitgerekend de tegenstander van vandaag.

Toby

Toevallig speelde Crook Town eerder deze week in de competitie uit tegen Marske en het won. The Black & Ambers zijn daarom licht favoriet, maar gezien de resultaten in de FA Cup het laatste decennium durft niemand dat hardop uit te spreken. De spelers trekken zich weinig aan van het verleden en gaan erop en erover. Na een kwartiertje staat het al 2-0.

Terwijl we een rondje door de ground lopen, komen we Toby tegen. Deze labrador is een van de bekendste supporters van Crook Town. Hij gaat naar alle thuis- en uitwedstrijden. Dat laatste is trouwens niet helemaal waar, want bij de dierenhaters van Boro Rangers mocht hij niet naar binnen.

Wibi Asporaat

Dat Toby heel populair is bij zijn medesupporters blijkt wel als iemand hem een hamburger komt brengen. In drie happen is-ie op. Zelfs Wibi Asporaat, de stadionvoerkenner van Staantribune, kan niet zo snel eten. De labrador lijkt door het snelle eten wel last te hebben van opborrelend maagzuur, want hij gaat daarna op z’n gemakje vegeteren.

De hamburger is afkomstig van ‘Only Foods and Sauces’. Deze cateringhut van Crook Town heeft een legendarische status in Noordoost-Engeland en dat komt vooral door de Black & Amber Burger. Helaas hebben Kirsty en ik het plan om na afloop fish & chips te gaan eten in Alnwick, waar een van de beste frietzaken van Engeland zit. Daardoor moeten we de befaamde burger links laten liggen. Dit in tegenstelling tot veel andere toeschouwers, die er flink wat naar binnen stouwen.

Millfield

Ondanks dat ik hier al een paar keer ben geweest, blijft Millfield mij positief verrassen. Het is echt een topground. Dat de 99-jarige hoofdtribune nog overeind staat, is een wonder. In het verleden is die jaren gesloten geweest vanwege instortgevaar. Gelukkig is dit pareltje weer opgeknapt en hopelijk blijft het nog jaren bestaan.

De lichtmasten, die ooit op het trainingscomplex van Manchester City stonden, doen het ook nog altijd. In 1968 stuurden The Citizens hun eerste elftal, dat een paar maanden eerder landskampioen was geworden, om ze in te wijden. Een team met Francis Lee, Colin Bell en Mike Summerbee won met 1-6, maar dat deerde het publiek niet. Crook Town had voortaan floodlights en een hoop vedettes gezien.

Van Whickham naar Wembley

Die vedettes ontbreken vandaag, al is Sonni Coleman geen slechte speler. Hij maakt een hattrick en Crook Town wint met 4-1. Nog twaalf wedstrijden winnen in de FA Cup en The Black & Ambers staan op Wembley. Bij het verlaten van het stadion nemen we afscheid van Simon, die vraagt of wij vaker kunnen komen, want normaal gesproken spelen ze niet zo goed. Dat zijn we zeker van plan, want het was een mooie middag in Noordoost-Engeland.

Wil je meer lezen over de FA Cup en verhalen over clubs uit de eerste rondes, dan is Van Whickham naar Wembley een aanrader. Het boek is uiteraard te bestellen in de Staantribunne Webshop.