April 1993. Het nationale elftal van Zambia staat aan de vooravond van wat een mooie periode moet gaan worden voor het team. Chipolopolo is bezig aan een opmars in het voetbal. Maar een vliegramp op 27 april, vandaag 30 jaar geleden, wordt de gehele selectie van Zambia fataal.
De opmars van Zambia begint op de Olympische Spelen van 1988, waar het met maar liefst 4-0 wint van Italië. Het land wint in 1990 brons op de Afrika Cup en in 1993 is het team op weg om zich te kwalificeren voor de Afrika Cup een jaar later. En, voor de eerste keer in haar historie, is het WK (in de Verenigde Staten) in zicht.
Het team speel op 25 april een interland tegen Mauritius en wint met 3-0, dankzij drie goals van Kelvin Mutale. Een dag later vliegt het elftal terug naar Zambia. De volgende dag, 27 april, moet het team alweer vertrekken voor nog een wedstrijd: een WK-kwalificatiewedstrijd in Dakar tegen Senegal. Dezelfde piloot die een dag eerder het team nog naar Zambia heeft gevlogen, staat ook weer klaar. Dit keer met een ander vliegtuig.
De Zambiaanse luchtmacht heeft een De Havilland DHC 5 Buffalo voor het team geregeld. Dat deze dan al vier maanden niet meer in gebruik is, maakt blijkbaar niet uit. Na twee testvluchten op 22 en 26 april besluit men dat het toestel geschikt is. Een fatale fout, zo blijkt later.
Vliegramp
Op 27 april maakt het vliegtuig een van de drie geplande tussenstops in Brazzaville in Congo. Daar worden er problemen met de motoren opgemerkt, maar er wordt besloten om toch door te vliegen naar Libreville in Gabon. En daar, vlak na het opstijgen, begeeft een van de motoren het. De piloot wil de motor afsluiten, maar zet daarbij per ongeluk de verkeerde motor uit, waardoor het vliegtuig vijfhonderd meter uit de kust neerstort in zee. Alle dertig personen aan boord komen om. Achttien spelers, zes personen van de technische staf en voetbalbond, een journalist en vijf bemanningsleden.
Het jarenlange onderzoek na de vliegramp wijst later uit dat er tijdens de genoemde testvluchten diverse grote mankementen waren ontdekt aan het vliegtuig. Deze werden echter genegeerd. Bovendien was de piloot oververmoeid. Het is wellicht de reden dat hij de verkeerde motor van het vliegtuig uitzette.
PSV’er Kalusha ontsnapt
De grote ster van het Zambiaanse voetbal op dat moment is Kalusha Bwalya, die onder contract staat bij PSV. De aanvoerder van Zambia moet nog in Eindhoven blijven vanwege clubverplichtingen en zou op eigen houtje vanuit Nederland naar Senegal reizen. Het blijkt zijn redding. Ook naamgenoot Johnson Bwalya, uitkomend voor het Zwitserse FC Bulle, zou vanuit Europa naar Senegal reizen en ook hem blijft het noodlot bespaard. Voor Charly Musonda, dan uitkomend voor Anderlecht, blijkt manager Michel Verschueren de reddende engel.
Michel Verschueren: “Friends for life”
In het in 2019 verschenen boek Nii Lamptey – De Vloek van Pelé blikt Verschueren, oud-manager van Anderlecht, terug op die situatie: “Musonda was dat seizoen veel geblesseerd geweest. Ergens in april werd hij echter uitgenodigd voor een interland van Zambia. Hij kwam naar me toe om dat te vertellen, maar ik zei dat ik daar niet akkoord mee ging. Ik wilde dat hij bleef, omdat ik vond dat hij eerst helemaal fit moest worden. Hij wilde erg graag mee met het nationale elftal, omdat ze een belangrijke kwalificatiewedstrijd voor het WK moesten spelen. Maar ik zei gewoon ‘nee’. Ik hield hem in Brussel.”
“Op 27 april stortte het vliegtuig met de Zambiaanse selectie, zonder Musonda, vlak na het opstijgen neer in de Atlantische Oceaan. Alle dertig inzittenden, waaronder de hele selectie van Zambia, kwamen daarbij om het leven. Musonda had anders op dat vliegtuig gezeten. Omdat ik wilde dat hij in Brussel bleef vanwege die blessure, is hij de dans ontsprongen en ontkwam hij aan de vliegramp. Tot op de dag van vandaag is Charly me daar dankbaar voor, al was het natuurlijk toeval. Het creëerde echter wel een speciale band en we hebben nog regelmatig contact. Vrienden voor het leven, zo noemt hij het.”
Documentaires
In 2013 verscheen deze korte docu over de vliegramp van het elftal van Zambia.
Een nog mooiere documentaire is de docu Eighteam. Daarin wordt de vliegramp met het elftal van Zambia uitgebreid besproken, maar ook de terugkeer naar roem: precies achttien jaar na de vliegramp waarbij achttien spelers omkwamen, wint het elftal van Zambia de Afrika Cup na achttien genomen penalty’s. Bovendien doet het elftal dat in Libreville. Het stadion ligt op enkele honderden meters afstand van de plek van het ongeluk.