Uit het Russische voetbal kennen we allemaal grootmachten als Spartak Moskou, Zenit St. Petersburg en CSKA Moskou. Maar achter de pracht en praal van deze uithangborden verschuilt zich een huiveringwekkend kerkhof vol fantomen in de gedaantes van vele uitgestorven voetbalclubs. Zij verloren het spel van macht en geld. Plots zijn clubs die decennialang het hart van een gemeenschap vormen, niets meer dan namen in versleten krantenartikelen. Tradities doorgesneden en geschiedenis abrupt afgekapt.
Wat achterblijft, zijn monumenten van betonnen kolossen, gebouwd voor de massa, maar nu slechts bezocht door de herinneringen van duizenden getroffen supporters. Het voetbal in Rusland is een dystopisch schouwspel waarin vrijwel geen enkele club zekerheid heeft. Men speelt hier geen Russische roulette met de kogel, maar met voetbalclubs. Een van de vele slachtoffers van dit spel is Amkar Perm. Dit is het verhaal van de Krasno-chernye.
Am-kar Perm
Op een grijze namiddag in de lente van 1993 laaien de rookwolken zoals gewoonlijk uit de fabriek van OJSC Perm Mineral Fertilizers. In de Russische industriestad Perm, gelegen aan de Kama-rivier, komt het bestuur van de fabriek bijeen in een bedompt kantoortje, besmeurd met de geur van ammoniak en olie. Vandaag gaat het gesprek niet over productiequota of nieuwe chemische samenstellingen. De bestuurders willen onder leiding van directeur Valeriy Chuprakov een voetbalteam oprichten, dat bestaat uit de eigen arbeiders.
In de fabriek lopen genoeg mannen met brede schouders, gehard door eindeloze werkdagen en de last van een bestaan in de schaduw van staal en vuur. Uitgeput van het zware werk, ongetraind en ongewis in het voetbal, worden de arbeiders geselecteerd op basis van postuur en wilskracht. Maar om geen totale flater te slaan in naam van de fabriek, raadpleegt het bestuur een paar handige relaties voor versterkingen. Vanuit een zusterbedrijf worden enkele arbeiders die zichzelf amateurvoetballers noemen, overgeplaatst naar de Perm-vestiging, alleen omdat ze in het weekend op stoffige pleinen achter een bal aan hollen.
Vol goede moed en dromerige ambities schrijft het fabrieksteam zich in voor een lokaal toernooi. Dan rijst de vraag: hoe zullen we dit gezelschap noemen? In een hoek van het beklemmende kantoortje wrijft een ingenieur nadenkend over zijn vermoeide gezicht. Als de zonnestralen zijn doorgang weten te vinden door de beslagen ramen en op de samowar beginnen te weerkaatsen, stelt hij een eenvoudige naam voor. Efficiënt als een chemische formule. De eerste letters van de belangrijkste fabrieksproducten: ammoniak (Russisch: am-miak) en ureum (kar-bamid) worden samengevoegd, de stadsnaam eraan vastgeplakt en zo wordt FC Amkar Perm geboren.
Vervolgens verschijnen de fabrieksarbeiders op het toernooi, hun shirts versierd met de mysterieuze Amkar-inscriptie. Ze verslaan de ene na de andere opponent en in de finale wordt een team vol militairen verpulverd met 6-1. De militairen druipen af, verslagen en verward. Niemand van hen weet waar ‘Amkar’ voor staat, maar één ding is duidelijk: deze naam zal niet snel verdwijnen. Een nieuw tijdperk gaat van start.
Team met toekomst
Langzaam maar gestaag begint het fabrieksteam zijn naam te vestigen door verschillende toernooien en bekerwedstrijden te winnen. In de schaduw van de fabriek en zijn rookpluimen groeit het besef: Amkar Perm is geen vluchtig experiment, maar een team met toekomst. Valeriy Chuprakov, de initiatiefnemer, beweegt zich als een schaker op de achtergrond en struint de stad af op zoek naar oud-profvoetballers die hun beste jaren achter zich hebben, maar misschien nog een laatste vonk in zich dragen.
Daarnaast werkt hij aan de identiteit van de club. Chuprakov besluit dat Amkar in het rood en zwart moet spelen, kleuren die het vuur van de industrie en de onverzettelijkheid van de arbeiders symboliseren. Via zakenrelaties van de fabriek reikt hij uit naar Italië om de shirts te sponsoren. Kort daarop ontvangt hij een kist vol prachtige shirts, gehuld in de iconische tinten van het machtige AC Milan.
Nieuwe hoogtes
Terwijl Amkar omhoog klimt, speelt zich elders in Perm een tragedie af. Profclub Zvezda Perm houdt na vijftig jaar op te bestaan door financiële problemen. Zvezda wist nooit de eerste divisie te bereiken, maar was wel de trots van de stad geweest. Op het laatste moment krijgt Chuprakov nog een aanbod om Zvezda over te nemen, om de naam en geschiedenis in leven te houden. Maar de directeur heeft andere ideeën en kijkt niet achterom, in zijn gedachten bestaat er nog maar één club in Perm. Hij heeft grote plannen met Amkar.
Vastberaden lukt het Chuprakov een licentie voor het vierde niveau van het Russische voetbal rond te krijgen. Daarmee neemt Amkar afscheid van het afgetrapte veldje naast de fabriek; in plaats daarvan trekt de ploeg in het schitterende Zvezda Stadion, waar 17.000 stoeltjes reikhalzend wachten op een nieuw tijdperk. Meteen in het eerste seizoen rekenen de Krasno-chernye (de rood-zwarten) af met elke tegenstander als een wervelwind die met herfstbladeren speelt tot ze zijn verslonden.
Het is alsof de geesten van het oude Zvezda zich hebben verzoend met hun opvolger, dat spoken de bezoekende clubs angst inboezemen en Amkar naar de overwinning duwen. Binnen vier jaar stormt Amkar Perm naar de FNL, de laatste halte voor de Russische Premier League. Vervolgens duurt het vijf jaar om promotie af te dwingen en dan staat Amkar in 2004 aan de poort van het grote voetbalgeweld.
Wedstrijd tegen Fulham
Op het nationale podium heeft Amkar moeite om mee te komen en balanceert het tussen de middenmoot en degradatieplekken: tot in 2008 een wonderlijk seizoen aanbreekt onder leiding van hoofdtrainer Miodrag Božović. De club belandt in een koortsachtige droom vol euforie door met spectaculair spel Spartak Moskou, Zenit Sint-Petersburg en Lokomotiv Moskou te verslaan. Amkar bereikt de bekerfinale en loopt op één penalty de prijs mis ten koste van CSKA Moskou.
Wel eindigt Amkar als vierde op de ranglijst en mag men voor het eerst namens Rusland aantreden in de Europa League. Daarin verslaat het Fulham in een uitverkocht Zvezda Stadion met 1-0. De Engelsen zullen later in de finale staan, maar voor één nacht is Amkar groter dan hen en de vreugde van president Valeriy Chuprakov kan niet op. Wat ooit begon als een bescheiden fabrieksteam tussen de geuren van rook en olie, is getransformeerd in een bloeiende club die zich kan meten met de Russische top. Men fluistert de naam van zijn Krasno-chernye in Moskou en St. Petersburg.
Licentie problematiek
Na een extatisch jaar neemt Amkar weer zijn vertrouwde rol in het schouwspel aan. Dan verschijnen in 2011 de eerste scheuren in het fundament als de kraj (regionale overheid) besluit geen geld meer af te staan. Jaarlijks kunnen de Krasno-chernye rekenen op tien miljoen, maar dat begint oneerlijk te worden tegenover andere (amateur)clubs in de regio die niets krijgen. Amkar spartelt en zoekt naar uitwegen, want het zou omvallen zonder de kraj. De club biedt aan vrijwillig te degraderen, als de overheidssteun maar blijft doorgaan.
Uiteindelijk hoeft het niet zo ver te komen door diverse inzamelingsacties van supporters en sponsors. De kraj blijft eigenaar, maar de strijd eist zijn tol met het vertrek van oprichter en president Valeriy Chuprakov. Hij heeft genoeg van de politieke spelletjes die de overheid met hem en de club speelt. De redding blijkt slechts uitstel van executie, want in 2017 staat Amkar Perm voor hetzelfde probleem. Het lot van de club ligt in handen van de regionale overheid, maar het geld is op.
Artikel gaat verder onder de foto’s
